بودجه جامع (عملیاتی و مالی)

بودجه عملیاتی

بودجه عملیاتی مشتمل بر برآوردها و بودجه بندی تولیدی و غیرتولیدی واحد تجاری یا به عبارتی دیگر، اجزای صورت سود و زیان آن است. اجزای مختلف این بودجه ذیلا به تفضیل مورد بحت قرار می گیرد:

بودجه فروش

این بودجه که معمولا در اولین مرحله از فرآیند بودجه تهیه می شود، یکی از مهمترین اجزای بودجه عملیاتی است زیرا بودجه های دیگر تا حدود زیادی به آن وابسته است یا از آن منتج می شود. بودجه های موجودی کالا، تولید، پرسنلی، فروش وبازاریابی، اداری و سایر فعالیتهای عمده تحت تاثیر در آمد مورد انتظاراز فروش قرار می گیرد.
بودجه فروش معمولا به عوامل گوناگونی مانند وضعیت کلی اقتصادی، تصمیمات قیمت گذاری، واکنشهای رقبای تجاری، وضعیت صنعت، برنامهای بازاریابی و امثالهم بستگی دارد. در تهیه بودجه فروش معمولا از خدمات متخصصین گوناگون نیز به منظور پیش بینی درآمد فروش استفاده می شود. تهیه این بودجه، ابتدا از نمایندگیها یا مدیران فروش کل بدست می آید. سپس، این رقم با توجه به عوامل و متغیرهای ذکر شده بالا مورد تجزیه وتحلیل و تجدید نظر قرار می گیرد. اگر چه بودجه نهای فروش برحسب ریال است اما باید حاوی جزئیات مشروح وکافی در باره ترکیب محصولات و الگوهای فروش نیز باشد تا بتوان بر مبنای آن، تصمیمات لازم را در باره تغییر سطوح موجودیها و مقادیر تولید اتخاذ نمود.

بودجه موجودی کالای آخر دوره

این موجودیها، بخش عمده ای از داراییهای جاری بسیاری از واحدهای تجاری تولیدی را تشکیل می دهد و تصمیم گیری در مورد آن یکی از وظایف مهم مدیریت محسوب می گردد در ارتباط با میزان هریک از موجودیهای اولیه، کالای در جریان ساخت، و کالای ساخته شده باید تصمیمات جداگانه اتخاذ شود.ضمنا، کمیابی مواد اولیه، طرز تلقی مدیرت نسبت به موجودیها، هزینه نگهداری موجودیها، هزینه سفارش وسایر متغیرهای مربوط ، براین گونه تصمیمات اثر می گذارد. در این تصمیم گیریها، بسیاری از تکنیکهای حسابداری مدیریت( که در فصلهای بعد تشریح خواهد شد) مورد استفاده قرار می گیرد، اگر چه در پاره ای موارد، قضاوتهای نظری مدیران نیز موثر است. به هر حال، قبل از آغازتهیه بودجه تولید. لازم است که این تصمیمات گرفته شود.

بودجه تولید

بودجه مقادیرتولید، نقطه شروع فرآیند تهیه بودجه تولید است. بودجه های مواد مستقیم ، دستمزد مستقیم و سربار ساخت بر بودجه مقادیر تولید متکی است مجموع این بودجه ها، بطورکلی بودجه تولید نامیده می شود.
به منظور برآورد بودجه مواد مستقیم، مدیران باید سطوح جاری و مورد انتظارموجودیها راهمراه با پیش بینی فروش مورد توجه قراردهند. بودجه ماهانه مواد، منعکس کننده نوسانات دوره ای فروش و مدت مورد نیاز برای تحویل آن ( از زمان سفارش ) می باشد.
بودحه دستمزد مستقیم ، برای طرح ریزی تولید و مدیریت پرسنل مورد نیاز است. در تهیه این بودجه، لازم است که توجه کافی به تخصصها و مهارتهای مورد نیاز برای کسب تولید، مبذول گردد. ضمنا، باید برای تغییر درنیازمندیهای نیروی انسانی که براثرنوسانات دوره ای تولید به وجود می آید،
برنامه ریزی لازم به عمل آید. زیرا اثر نوسانهای تولید بر طرح ریزی نیروی انسانی ( در مقایسه با طرح ریزی مواد و سربا ساخت ) مهمتر است ومسایل ومشکلات بیشتری را ایجاد می کند.
بودجه سربار ساخت، شامل کلیه اقلام بهای تمام شده غیر مستقیم مانند مواد غیر مستقیم، دستمزد غیر مستقیم و اقلام مشابه می باشد. در تهیه این بودجه، تفکیک اقلام ثابت و متغیر سربار ساخت حائز اهمیت است زیرا به این ترتیب می توان برآوردهای قابل اطمینان تری از این اقلام سربار به عمل آورد.

بهای تمام شده کالای فروش رفته بودجه شده

در واحد های تولیدی ، بهای تمام شده کالای فروش رفته معرف بهای تمام شده این کالاها نیز می باشد. در نتیجه ، بهای تمام شده کالای فروش رفته بودجه شده، مستقیما از بودجه تولید بدست می آید. اختلاف بین بودجه بهای تمام شده کالای فروش رفته و بودجه شده تولید نیز مربوط به میزان موجودی کالا در اول و آخردوره بودجه است.

بودجه هزینه های اداری

این بودجه شامل هزینه های غیر تولیدی واحد تجاری است. در پاره ای از موارد.برخی هزینه های ثابت نیز در این بودجه وجود دارد که می توان در صورت لزوم آن را کم یا حذف کرد. این قبیل هزینه های قابل اجتناب که گاهی هزینه های ثابت اختیاری نیز نامیده می شود، شامل اقلامی نطیر تحقیق وتوسعه برنامه های آموزشی کارکنان و بخشی از هزینه های پرسنلی است. هزینه های ثابتی که در طول دوره بودجه غیر قابل اجتناب است.به عنوان هزینه های ثابت تعهد شده شناخته می شود. مثالهایی برای این گونه هزینه ها عبارت است از بهره وامهای رهنی، مالیات و عوارض بر اموال امثالهم. هزینه های اداری، ممکن است شامل برخی از هزینه های پرسنلی، بخشی از هزینه های آب، برق و تلفن، خدمات کامپیوتر و ملزومات باشد.

بودجه هزینه های فروش وبازاریابی

فعا لیتهای فروش وبازاریابی به نحو موثری برمبلغ فروش اثر می گذارد . بنابراین، بودجه های فروش و بازاریابی باید در مراحل اولیه فرآیند بودجه بندی یعنی همزمان با بودجه فروش تهیه می گردد. لازم به توضیح است که همه هزینه های فروش و بازاریابی به نحو مستقیم و تناسب با مبلغ فروش تغییر نمی کند. برخی از این هزینه ها مانند حقوق مدیران بازاریابی، ثابت است و برخی نیز ممکن است گرایشهای متفاوتی داشته باشد. ضمنا هزینه فروش و بازاریابی پاره ای از محصولات زیاد است و گاهی از بهای تمام شده تولید آن نیز بیشتر می شود. در این گونه موارد، تهیه بودجه هزینه های فروش و بازاریابی حائز اهمیت بسیار خواهد بود.

سود خالص بودجه شده

هنگامی که کلیه بودجه های مشروح بالا تهیه گردد، به آسانی می توان سود خالص را بودجه بندی کرد. این رقم کلیدی که معرف هدف واحد تجاری در مورد سود خالص است، بسیاری از فعالیتهای این واحد را در دوره بودجه منعکس می کند.
در پاره ای از موارد، واحد تجاری انتظار ارقام غیرعملیاتی موثر بر سود را نظیر سود یا زیان حاصل از فروش داراییهای غیر جاری دارد که ارقام نیزدر بودجه بندی سود خالص منظور می شود.
اگر چه مالیات بر درآمد بر مبنای سود واقعی محاسبه می شود اما به منظور بدست آوردن سود خالص بعد از مالیات می توان رقم مالیات بر درامد را نیز بر آورد واز سود خالص بودجه شده کسر کرد.